64. Nghiên cứu tổng quan hệ thống về gánh nặng triệu chứng sau mổ tại Việt Nam
Nội dung chính của bài viết
Tóm tắt
Các triệu chứng cơ năng thường gặp trong giai đoạn hậu phẫu như đau, rối loạn giấc ngủ và lo âu tuy phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ, dù có ảnh hưởng rõ rệt đến hồi phục và chất lượng sống. Hiện chưa có tổng quan hệ thống nào đánh giá toàn diện thực trạng này tại Việt Nam. Nghiên cứu này nhằm tổng hợp hệ thống các triệu chứng hậu phẫu ở người trưởng thành, phân tích các yếu tố liên quan và đánh giá sơ bộ hiệu quả can thiệp. Tổng quan được thực hiện theo PRISMA 2020, tìm kiếm tài liệu trên PubMed, Google Scholar và grey literature (2000 - 4/2025). Có 13 nghiên cứu với 2.123 bệnh nhân được phân tích. Tỷ lệ đau được ghi nhận dao động từ 80,2% – 100%, rối loạn giấc ngủ từ 58,1% – 100%, và lo âu từ 4% – 89,9%, chủ yếu đánh giá bằng các công cụ không chuẩn hóa và không phân tầng theo mức độ nặng nhẹ. Sự dao động này có thể phản ánh sự khác biệt giữa các loại phẫu thuật, tuyến điều trị và điều kiện chăm sóc. Kết quả cho thấy gánh nặng triệu chứng hậu phẫu tại Việt Nam còn cao nhưng chưa được kiểm soát đầy đủ, từ đó nhấn mạnh sự cần thiết của các nghiên cứu chuẩn hóa công cụ đánh giá và xây dựng phác đồ chăm sóc hậu phẫu phù hợp theo từng nhóm người bệnh.
Chi tiết bài viết
Từ khóa
Người bệnh sau phẫu thuật, Việt Nam, triệu chứng khó chịu, rối loạn giấc ngủ, đau, lo âu
Tài liệu tham khảo
1. Weiser TG, Regenbogen SE, Thompson KD, et al. An estimation of the global volume of surgery: a modelling strategy based on available data. The Lancet. 2008; 372(9633): 139-144. doi:10.1016/S0140-6736(08)60878-8.
2. Chou R, Gordon DB, Leon-Casasola OA de, et al. Management of Postoperative Pain: A Clinical Practice Guideline From the American Pain Society, the American Society of Regional Anesthesia and Pain Medicine, and the American Society of Anesthesiologists’ Committee on Regional Anesthesia, Executive Committee, and Administrative Council. J Pain. 2016; 17(2): 131-157. doi:10.1016/j.jpain.2015.12.008.
3. Pan X, Wang J, Lin Z, Dai W, Shi Z. Depression and Anxiety Are Risk Factors for Postoperative Pain-Related Symptoms and Complications in Patients Undergoing Primary Total Knee Arthroplasty in the United States. J Arthroplasty. 2019; 34(10): 2337-2346. doi:10.1016/j.arth.2019.05.035.
4. Sanketh R, Katie M, Amy DY, Azeem A, Daqing M. Postoperative sleep disorders and their potential impacts on surgical outcomes. J Biomed Res. 2020; 34(4): 271-280. doi:10.7555/JBR.33.20190054.
5. Zhou D, Wang LK, Wu HY, Gao L, Yang XD. Early-stage postoperative depression and anxiety following orthognathic surgery: a cross-sectional study. BMC Anesthesiol. 2024; 24(1): 338. doi:10.1186/s12871-024-02726-z.
6. Dương Thị Tố Anh, Hoàng Thị Thúy Hằng, Trần Văn Lợi. Đánh giá kết quả chăm sóc bệnh nhân sau mổ cắt ruột thừa nội soi tại Khoa Ngoại-Bệnh viện A Thái Nguyên. Tạp Chí Dược Lâm Sàng 108. 2022; 17: 50-57. doi:10.52389/ydls.v17iDB8.1340.
7. Đinh Thị Thu Hương, Nguyễn Như Tuấn, Trương Việt Dũng và cộng sự. Tình trạng đau, mất ngủ sau phẫu thuật ổ bụng bằng phương pháp mổ mở và một số yếu tố liên quan. Tạp chí Y học Việt Nam. 2022; 519(1): 69-73. doi:10.51298/vmj.v519i1.3517.
8. Nguyễn Quý Hợi, Hoàng Lan Vân, Hoàng Trung Vinh và cộng sự. Chất lượng giấc ngủ và một số yếu tố liên quan trên người bệnh được phẫu thuật chấn thương chỉnh hình tại bệnh viện Vinmec Times City. Tạp chí Y học Việt Nam. 2024; 543(1). doi:10.51298/vmj.v543i1.11303.
9. Phạm An Tiếp, Mai Trọng Nghĩa, Nguyễn Thị Hồng và cộng sự. Đánh giá hiệu quả kĩ thuật chườm lạnh điều trị sau phẫu thuật nội soi khớp gối, tại bệnh viện Quân Y 110, từ 4/2022 đến 3/2023. Tạp chí Y học Quân sự. 2023; 366: 4. doi:10.59459/1859-1655/JMM.326
10. Chu Thị Chi, Nguyễn Vũ, Hoàng Thị Phương và cộng sự. Mô tả tình trạng giấc ngủ và một số yếu tố liên quan trên người bệnh sau phẫu thuật cột sống tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Tạp Chí Y Học Cộng Đồng. 2020; 60(7). doi:10.52163/yhcd.v60i7.97.
11. Trần Thị Lụa, Ngô Văn Toàn, Khúc Thị Minh Diệp và cộng sự. Một số đặc điểm lâm sàng người bệnh phẫu thuật gãy kín xương đùi tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức. Tạp chí Y học cộng đồng. 2023; c 64(4). doi:10.52163/yhc.v64i4.731.
12. Đặng Thị Luyện, Nguyễn Thị Nga, Hoàng Khác Khải và cộng sự. Khảo sát mức độ hài lòng của người bệnh với gói giảm đau ngoài màng cứng sau phẫu thuật tiêu hóa tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Tạp chí Y Dược lâm sàng 108. 2022;17. doi:10.52389/ydls.v17iDB8.1300.
13. Lê Thị Hằng, Đào Văn Dũng. Thực trạng lo âu của người bệnh trước và sau phẫu thuật tại Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec Times City năm 2022 và một số yếu tố liên quan. Tạp chí Y học Việt Nam. 2023; 525(2). doi:10.51298/vmj.v525i2.5202.
14. Nguyễn Thị Lâm, Trần Hữu Vinh, Phạm Việt Hà. Đặc điểm người bệnh phẫu thuật viêm ruột thừa tại bệnh viện đa khoa Yên Bình Thái Nguyên năm 2023. Tạp chí Y học Cộng đồng. 2024; 65(4): 139-146. doi:10.52163/yhc.v65i4.1208.
15. Nguyễn Thị Đào, Lê Thị Cẩm, Phan Ngọc Thủy và cộng sự. Các yếu tố liên quan đến nhu cầu chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật tại khoa ngoại tổng hợp trung tâm y tế Giá Rai, thành phố Bạc Liêu năm 2020. Tạp chí Y học Cộng đồng. 2022; 64(1). doi:10.52163/yhc.v64i1.583.
16. Mai Thị Hương, Mai Thị Lan Anh. Thực trạng đau của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi trên tại Bệnh viện Chấn thương - Chỉnh hình Nghệ An năm 2024. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2024; 7(05): 162-170. doi:10.54436/jns.2024.05.879.
17. Mai Anh Dũng, Lê Thanh Tùng, Nguyễn Mạnh Dũng và cộng sự. Thực trạng đau của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới tại khoa chấn thương Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định năm 2019. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2019; 2(3): 61-68.
18. Nguyễn Văn Tạo, Lương Mạnh Trường, Nguyễn Thị Duyên và cộng sự. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng người bệnh sau phẫu thuật thay van hai lá ít xâm lấn tại Viện Tim mạch Bạch Mai. Tạp Chí Phẫu Thuật Tim Mạch Và Lồng Ngực Việt Nam. 2023; 41: 12-22. doi:10.47972/vjcts.v41i.861.
19. Bộ Y Tế. Báo cáo tổng kết công tác y tế năm 2023 và nhiệm vụ, giải pháp 2024. 11/BC-BYT.
20. Park R, Mohiuddin M, Arellano R, Pogatzki-Zahn E, Klar G, Gilron I. Prevalence of postoperative pain after hospital discharge: systematic review and meta-analysis. Pain Rep. 2023; 8(3): e1075. doi:10.1097/PR9.0000000000001075.
21. Nguyễn Tứ Sơn, Nguyễn Thị Ngọc Anh, Nguyễn Thị Dừa và cộng sự. Phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau trên bệnh nhân phẫu thuật tại khoa Chấn thương chỉnh hình và Kỹ thuật cao, bệnh viện Xanh Pôn. Tạp Chí Y Học Việt Nam. 2023; 526(1A). doi:10.51298/vmj.v526i1a.5342.
22. Trần Quang Phúc. Kiến thức và thái độ về quản lý đau sau phẫu thuật của điều dưỡng tại Viện chấn thương chỉnh hình Bệnh viện hữu nghị Việt Đức. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2020; 3(4). https://www.jns.vn/index.php/journal/article/view/261.
23. Hedges, Christine PhD, RN, NE-BC; Hunt, Candice MHA; Ball, Pamela BSN, RN, NE-BC. Quiet Time Improves the Patient Experience. Journal of Nursing Care Quality 34(3): p 197-202, July/September 2019. | DOI: 10.1097/NCQ.0000000000000363.
24. Wang H, Zhang L, Zhang Z, et al. Perioperative Sleep Disturbances and Postoperative Delirium in Adult Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Front Psychiatry. 2020; 11. doi:10.3389/fpsyt.2020.570362.
25. Trần Quang Dư, Đỗ Vân Niệm, Huỳnh Trọng Sang và cộng sự. Giảm tiếng ồn tại khoa Hồi sức ngoại Bệnh viện Nhi Đồng 1. Tạp chí Nhi khoa. 2021; 14(1). doi:10.52724/tcnk.v14i1.27.
26. Rampes S, Ma K, Divecha YA, Alam A, Ma D. Postoperative sleep disorders and their potential impacts on surgical outcomes. J Biomed Res. 2020; 34(4): 271. doi:10.7555/JBR.33.20190054.
27. Chouchou F, Khoury S, Chauny JM, Denis R, Lavigne GJ. Postoperative sleep disruptions: A potential catalyst of acute pain? Sleep Med Rev. 2014; 18(3): 273-282. doi:10.1016/j.smrv.2013.07.002.
28. Caumo W, Schmidt AP, Schneider CN, et al. Risk factors for postoperative anxiety in adults. Anaesthesia. 2001; 56(8): 720-728. doi:10.1046/j.1365-2044.2001.01842.x.
29. Mavridou, P., Dimitriou, V., Manataki, A. et al. Patient’s anxiety and fear of anesthesia: effect of gender, age, education, and previous experience of anesthesia. A survey of 400 patients. J Anesth 27, 104-108 (2013). https://doi.org/10.1007/s00540-012-1460-0.
30. Yilmaz M, Sezer H, Gürler H, Bekar M. Predictors of preoperative anxiety in surgical inpatients. J Clin Nurs. 2012; 21(7-8): 956-964. doi:10.1111/j.1365-2702.2011.03799.x.
2. Chou R, Gordon DB, Leon-Casasola OA de, et al. Management of Postoperative Pain: A Clinical Practice Guideline From the American Pain Society, the American Society of Regional Anesthesia and Pain Medicine, and the American Society of Anesthesiologists’ Committee on Regional Anesthesia, Executive Committee, and Administrative Council. J Pain. 2016; 17(2): 131-157. doi:10.1016/j.jpain.2015.12.008.
3. Pan X, Wang J, Lin Z, Dai W, Shi Z. Depression and Anxiety Are Risk Factors for Postoperative Pain-Related Symptoms and Complications in Patients Undergoing Primary Total Knee Arthroplasty in the United States. J Arthroplasty. 2019; 34(10): 2337-2346. doi:10.1016/j.arth.2019.05.035.
4. Sanketh R, Katie M, Amy DY, Azeem A, Daqing M. Postoperative sleep disorders and their potential impacts on surgical outcomes. J Biomed Res. 2020; 34(4): 271-280. doi:10.7555/JBR.33.20190054.
5. Zhou D, Wang LK, Wu HY, Gao L, Yang XD. Early-stage postoperative depression and anxiety following orthognathic surgery: a cross-sectional study. BMC Anesthesiol. 2024; 24(1): 338. doi:10.1186/s12871-024-02726-z.
6. Dương Thị Tố Anh, Hoàng Thị Thúy Hằng, Trần Văn Lợi. Đánh giá kết quả chăm sóc bệnh nhân sau mổ cắt ruột thừa nội soi tại Khoa Ngoại-Bệnh viện A Thái Nguyên. Tạp Chí Dược Lâm Sàng 108. 2022; 17: 50-57. doi:10.52389/ydls.v17iDB8.1340.
7. Đinh Thị Thu Hương, Nguyễn Như Tuấn, Trương Việt Dũng và cộng sự. Tình trạng đau, mất ngủ sau phẫu thuật ổ bụng bằng phương pháp mổ mở và một số yếu tố liên quan. Tạp chí Y học Việt Nam. 2022; 519(1): 69-73. doi:10.51298/vmj.v519i1.3517.
8. Nguyễn Quý Hợi, Hoàng Lan Vân, Hoàng Trung Vinh và cộng sự. Chất lượng giấc ngủ và một số yếu tố liên quan trên người bệnh được phẫu thuật chấn thương chỉnh hình tại bệnh viện Vinmec Times City. Tạp chí Y học Việt Nam. 2024; 543(1). doi:10.51298/vmj.v543i1.11303.
9. Phạm An Tiếp, Mai Trọng Nghĩa, Nguyễn Thị Hồng và cộng sự. Đánh giá hiệu quả kĩ thuật chườm lạnh điều trị sau phẫu thuật nội soi khớp gối, tại bệnh viện Quân Y 110, từ 4/2022 đến 3/2023. Tạp chí Y học Quân sự. 2023; 366: 4. doi:10.59459/1859-1655/JMM.326
10. Chu Thị Chi, Nguyễn Vũ, Hoàng Thị Phương và cộng sự. Mô tả tình trạng giấc ngủ và một số yếu tố liên quan trên người bệnh sau phẫu thuật cột sống tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Tạp Chí Y Học Cộng Đồng. 2020; 60(7). doi:10.52163/yhcd.v60i7.97.
11. Trần Thị Lụa, Ngô Văn Toàn, Khúc Thị Minh Diệp và cộng sự. Một số đặc điểm lâm sàng người bệnh phẫu thuật gãy kín xương đùi tại Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức. Tạp chí Y học cộng đồng. 2023; c 64(4). doi:10.52163/yhc.v64i4.731.
12. Đặng Thị Luyện, Nguyễn Thị Nga, Hoàng Khác Khải và cộng sự. Khảo sát mức độ hài lòng của người bệnh với gói giảm đau ngoài màng cứng sau phẫu thuật tiêu hóa tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Tạp chí Y Dược lâm sàng 108. 2022;17. doi:10.52389/ydls.v17iDB8.1300.
13. Lê Thị Hằng, Đào Văn Dũng. Thực trạng lo âu của người bệnh trước và sau phẫu thuật tại Bệnh viện đa khoa quốc tế Vinmec Times City năm 2022 và một số yếu tố liên quan. Tạp chí Y học Việt Nam. 2023; 525(2). doi:10.51298/vmj.v525i2.5202.
14. Nguyễn Thị Lâm, Trần Hữu Vinh, Phạm Việt Hà. Đặc điểm người bệnh phẫu thuật viêm ruột thừa tại bệnh viện đa khoa Yên Bình Thái Nguyên năm 2023. Tạp chí Y học Cộng đồng. 2024; 65(4): 139-146. doi:10.52163/yhc.v65i4.1208.
15. Nguyễn Thị Đào, Lê Thị Cẩm, Phan Ngọc Thủy và cộng sự. Các yếu tố liên quan đến nhu cầu chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật tại khoa ngoại tổng hợp trung tâm y tế Giá Rai, thành phố Bạc Liêu năm 2020. Tạp chí Y học Cộng đồng. 2022; 64(1). doi:10.52163/yhc.v64i1.583.
16. Mai Thị Hương, Mai Thị Lan Anh. Thực trạng đau của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi trên tại Bệnh viện Chấn thương - Chỉnh hình Nghệ An năm 2024. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2024; 7(05): 162-170. doi:10.54436/jns.2024.05.879.
17. Mai Anh Dũng, Lê Thanh Tùng, Nguyễn Mạnh Dũng và cộng sự. Thực trạng đau của người bệnh sau phẫu thuật kết hợp xương chi dưới tại khoa chấn thương Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định năm 2019. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2019; 2(3): 61-68.
18. Nguyễn Văn Tạo, Lương Mạnh Trường, Nguyễn Thị Duyên và cộng sự. Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng người bệnh sau phẫu thuật thay van hai lá ít xâm lấn tại Viện Tim mạch Bạch Mai. Tạp Chí Phẫu Thuật Tim Mạch Và Lồng Ngực Việt Nam. 2023; 41: 12-22. doi:10.47972/vjcts.v41i.861.
19. Bộ Y Tế. Báo cáo tổng kết công tác y tế năm 2023 và nhiệm vụ, giải pháp 2024. 11/BC-BYT.
20. Park R, Mohiuddin M, Arellano R, Pogatzki-Zahn E, Klar G, Gilron I. Prevalence of postoperative pain after hospital discharge: systematic review and meta-analysis. Pain Rep. 2023; 8(3): e1075. doi:10.1097/PR9.0000000000001075.
21. Nguyễn Tứ Sơn, Nguyễn Thị Ngọc Anh, Nguyễn Thị Dừa và cộng sự. Phân tích tình hình sử dụng thuốc giảm đau trên bệnh nhân phẫu thuật tại khoa Chấn thương chỉnh hình và Kỹ thuật cao, bệnh viện Xanh Pôn. Tạp Chí Y Học Việt Nam. 2023; 526(1A). doi:10.51298/vmj.v526i1a.5342.
22. Trần Quang Phúc. Kiến thức và thái độ về quản lý đau sau phẫu thuật của điều dưỡng tại Viện chấn thương chỉnh hình Bệnh viện hữu nghị Việt Đức. Tạp Chí Khoa Học Điều Dưỡng. 2020; 3(4). https://www.jns.vn/index.php/journal/article/view/261.
23. Hedges, Christine PhD, RN, NE-BC; Hunt, Candice MHA; Ball, Pamela BSN, RN, NE-BC. Quiet Time Improves the Patient Experience. Journal of Nursing Care Quality 34(3): p 197-202, July/September 2019. | DOI: 10.1097/NCQ.0000000000000363.
24. Wang H, Zhang L, Zhang Z, et al. Perioperative Sleep Disturbances and Postoperative Delirium in Adult Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Front Psychiatry. 2020; 11. doi:10.3389/fpsyt.2020.570362.
25. Trần Quang Dư, Đỗ Vân Niệm, Huỳnh Trọng Sang và cộng sự. Giảm tiếng ồn tại khoa Hồi sức ngoại Bệnh viện Nhi Đồng 1. Tạp chí Nhi khoa. 2021; 14(1). doi:10.52724/tcnk.v14i1.27.
26. Rampes S, Ma K, Divecha YA, Alam A, Ma D. Postoperative sleep disorders and their potential impacts on surgical outcomes. J Biomed Res. 2020; 34(4): 271. doi:10.7555/JBR.33.20190054.
27. Chouchou F, Khoury S, Chauny JM, Denis R, Lavigne GJ. Postoperative sleep disruptions: A potential catalyst of acute pain? Sleep Med Rev. 2014; 18(3): 273-282. doi:10.1016/j.smrv.2013.07.002.
28. Caumo W, Schmidt AP, Schneider CN, et al. Risk factors for postoperative anxiety in adults. Anaesthesia. 2001; 56(8): 720-728. doi:10.1046/j.1365-2044.2001.01842.x.
29. Mavridou, P., Dimitriou, V., Manataki, A. et al. Patient’s anxiety and fear of anesthesia: effect of gender, age, education, and previous experience of anesthesia. A survey of 400 patients. J Anesth 27, 104-108 (2013). https://doi.org/10.1007/s00540-012-1460-0.
30. Yilmaz M, Sezer H, Gürler H, Bekar M. Predictors of preoperative anxiety in surgical inpatients. J Clin Nurs. 2012; 21(7-8): 956-964. doi:10.1111/j.1365-2702.2011.03799.x.